هوش معنوی چیست و چطور آنرا تقویت کنیم؟
سال‌های زیادی تنها هوش شناخته شده در دنیا، هوش ریاضی یا IQ بود و تمام مردم براساس عدد IQ خود دسته‌بندی می‌شدند. در آن زمان هیچ کس نمی‌دانست هوش معنوی چیست و چطور آنرا تقویت کنیم؟
اما در سال 1983 روانشناسی به نام هوارد گاردنر، ثابت کرد که انسان با حداقل 8 هوش متولد می‌شود و هر انسانس در 3 هوش، نابغه است. پیش از گاردنر نیز، دانا زوهار و یان مارشال 3 هوش کلی را تعریف کردند. هوش عقلانی (IQ)، هوش عاطفی یا هیجانی (EQ) و هوش معنوی (SQ). در این مقاله قصد داریم هوش معنوی را به طور کامل بررسی و درباره راه‌های تقویت آن صحبت کنیم.
هوش معنوی خاص‌ترین هوش انسان است
هوش معنوی برخلاف IQ و EQ فقط در انسان‌ها دیده می‌شود و خاص انسان است. به همین دلیل خاص‌ترین هوش نامیده می‌شود. این هوش برای اولین بار در سال 1997 در کتاب «سیم‌کشی مجدد مغز» معرفی شد. شاید با شنیدن نام هوش معنوی تصور کنید این هوش به دین‌داری مربوط است و هرچه فردی دین‌دارتر باشد، هوش معنوی بالاتری دارد.
اما بهتر است بدانید یک فرد کاملا بی‌دین هم می‌تواند هوش معنوی بالایی داشته باشد. پاسخ دقیق به پرسش هوش معنوی چیست سخت است؛ اما به طور کلی می‌توان گفت هوش معنوی یعنی تا چه حد به معنویت و ارزش‌های معنوی در زندگی توجه می‌کنیم. چقدر به رسالت زندگی خود و مبدا مقصدمان فکر می‌کنیم و چه اندازه باورها و اعتقادات عمیق داریم.
جالب است بدانید که هوش(+) معنوی با هوش عاطفی در ارتباط است و هرچه SQ ما بیشتر شود، EQ هم افزایش می‌یابد؛ و با وجود اینکه هوش عقلانی تعیین کننده موفقیت ما در رشته تحصیلی‌مان است، هوش عاطفی تعیین می‌کند که هر فرد چقدر در شغل خود موفق باشد. بنابراین هوش معنوی به شکل غیرمستقیم بر موفقیت‌های کاری ما هم تاثیر می‌گذارد.
مولفه‌های هوش معنوی از دیدگاه زوهار
دانا زوهر 12 مولفه را زیربنای هوش معنوی می‌داند که عبارتند از
- خودآگاهی و درک عمیق از ارزش‌ها و اعتقادات
- خودانگیختگی و توانایی زندگی در لحظه
- توانایی درک الگوها و ارتباط بین مسائل مختلف
- شفقت و احساس همدلی با خود و دیگران
- استقلال نظر و حفظ باورها و اعتقادات شخصی
- فروتنی و درک جایگاه خود در جهان هستی
- تعیین رسالت زندگی و توانایی خدمت به خود و دیگران
- پرسشگری برای درک بهتر ساز و کار جهان هستی
- توانایی هدایت زندگی براساس اعتقادات، ارزش‌ها و باورهایمان
- درک نکات مثبتی که در دل رنج‌ها نهفته است
- احترام به تفاوت‌ها و اختلاف نظرها
- توانایی دور شدن از مشکلات و مسائل و از زاویه‌ای متفاوت به مسائل نگاه کردن
تعاریف مختلف هوش معنوی
پس از دانا زوهار، روانشناسان بسیاری درباره هوش معنوی صحبت کردند که در ادامه برخی را بررسی می‌کنیم.
نظریه رابرت امونز
در دیدگاه امونز، هوش معنوی یعنی تطبیق اطلاعات معنوی برای آسان کردن مسائل روزمره، که منجر به رسیدن به اهداف خواهد شد. از نظر او هوش معنوی 4 مولفه اصلی دارد
- توانایی درک حالت فراهوشیاری
- توانایی استفاده از معنویت برای حل مشکلات روزمره
- اعتقاد به متافیزیک
- توانایی مقدس دانستن برخی از تجربیات
نظریه کینگ
از نظر کینگ، هوش معنوی 3 مولفه اصلی دارد
- داشتن تفکر انتقادی و توانایی طرح پرسش درباره واقعیت هستی، جهان، وجود خود و مسائل متافیزیکی
- داشتن معنا در زندگی و توانایی کشف رسالت خود
- گسترش خودآگاهی و توانایی دستیابی به آگاهی‌های بیشتر از جهان هستی
نظریه سیسک
سیسک به سوال هوش معنوی چیست اینطور پاسخ می‌هد؛ توانایی رسیدن به خودآگاهی عمیق و فراتر رفتن از خویشتن. او 6 مولفه را برای SQ تعریف می‌کند.
- علاقه‌مندی به مسائل هستی و توانایی تمرکز و غرق شدن در خود
- آگاهی از تجربه‌های غائی و درک حالت هوشیاری عمیق
- رعایت حقیقت، عدالت و مهربانی
- درک نمادهایی مانند موسیقی، رقص و داستان
- توانایی وارد شدن به خلسه و از خود بیخود شدن
کاربرد هوش معنوی چیست؟
افرادی که IQ بالایی دارند، سمت چپ مغزشان فعال‌تر است و در افرادی که EQ بالاتری دارند، سمت راست مغز فعال‌تر می‌شود. اما کسانی که از هوش معنوی بالایی برخوردار هستند، تمام مغزشان فعال می‌شود. این هوش به شما کمک می‌کند که در طول زندگی خود ثبات داشته باشید و بتوانید ارتباطات بهتری با انسان‌های دیگر برقرار کنید. افراد با هوش معنوی بالا، مدیران بهتری هستند و انعطاف‌پذیری بالایی دارند. از دیگر ویژگی‌هایی که با افزایش هوش معنوی در شما تقویت می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد
- توانایی مواجه به مشکلات و مقابله با سختی‌ها
- قدرت ذهنی بالا
- خودآگاهی
- حس درونی که راهنمای فرد در تمام زندگی است
- توانایی کسب تجربه از هر شکست و فرصت دیدن هر چالش
- استواری برعقاید و همرنگ جماعت نشدن
- جستجوگری برای کشف چرایی اتفاقات
- توجه بیشتر به فضیلت‌های اخلاقی
- کنترل بر خویشتن و رفتارها
راه‌های تقویت هوش معنوی چیست؟
برخلاف IQ که در هر فرد ثابت است و امکان تغییر آن وجود ندارد، عدد SQ می‌تواند به راحتی تغییر کند و این یعنی شما تعیین کننده میزان هوش معنوی خود هستید. اگر حالا هوش معنوی بالایی ندارید، نگران نباشید. با روش‌های زیر می‌توانید این هوش را در خود تقویت کنید.
سحرخیز باشید
سحرخیزی کمک می‌کند که تجربه متفاوتی از شروع روز داشته باشید. همچنین اول صبح، خلوت و آرام است و انرژی زیادی در فضا وجود دارد. به همین دلیل زمان مناسبی برای صحبت با خالق، فکر کردن به خویشتن، مدیتیشن و رسیدن به آرامش معنوی است.
کتاب‌های مربوط به معنویت بخوانید
کتاب‌هایی درباره معنای زندگی و خودشناسی، باعث رشد آگاهی شما خواهد شد. همچنین مطالعه تجربه معنوی دیگران، ذهن معنوی شما را فعال می‌کند.
پیوسته بنویسید
قدرت نوشتن را دست کم نگیرید. وقتی می‌نویسید سه حس بینایی، شنوایی و لامسه همزمان فعال می‌شود و شما به هوشیاری بیشتری می‌رسید. سعی کنید خودتان را از بیرون ببینید؛ در دفترتان صفات اخلاقی خود و دلایل احساساتی که دارید را تحلیل و بررسی کنید تا به خودآگاهی بیشتری برسید.
مراقب تنفس خود باشید
تنفس شکمی با دم و بازدم مرتب، ضمن فوایدی که برای سلامت جسمی شما دارد، باعث افزایش آرامش و از بین رفتن اضطراب و استرس می‌شود. همچنین با تنفس درست، اکسیژن کافی به مغز می‌رسد و بهتر می‌تواند تفکر کند.
به دنبال رسالت زندگی خود باشید
زندگی شما بی‌هدف نیست. آمدن شما به این دنیا حتما دلیلی دارد که باید آن را کشف کنید. در مسیر یافتن رسالت زندگی، شما به خودشناسی عمیقی می‌رسید و معنای زندگی خود را درک می‌کنید.
دیدگاه انتقادی داشته باشید
از شک کردن به عقاید خود نترسید. درباره اعتقادات قبلی خود پرسش کنید و همیشه در تلاش باشید که باورهای جدید و عمیق‌تری برای خود بسازید. تعصب را کنار بگذارید و با ذهنی باز با انسان‌هایی که با شما مخالف هستند صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند زاویه متفاوتی از افکارتان را به شما نشان بدهند.
خداوند را بیرون خود جستجو نکنید
هر انسانی ذاتا نیاز دارد تا به موجودی برتر و والا اعتقاد داشته باشد. فرقی نمی‌کند این موجود برتر را خدا می‌نامید یا کائنات یا هرچیز دیگر. مهم این است که نیروی برتر در درون شماست. با خودشناسی و درک دنیای اطراف می‌توانید خدای خود را بهتر بشناسید و ارتباط بهتری با او برقرار کنید.
مدیتیشن را فراموش نکنید
یکجا نشستن، گوش دادن به موزیک آرام، تنفس شکمی و آرام کردن بدن، ذهن شما را به حالت آلفا می‌برد و در این حالت شما می‌توانید با ناخودآگاه خود ارتباط برقرار کنید. مدیتیشن مرتب در افزایش هوش معنوی شما نقش مهمی دارد.
طبیعت را فراموش نکنید
بودن در طبیعت و دیدن رنگ‌های طبیعی و گوش دادن به صدای طبیعت، روح انسان را به آرامش بی‌نهایت می‌رساند. ذات ما با طبیعت در ارتباط است و وقتی مدت طولانی از طبیعت دور می‌شویم، روح‌مان خسته می‌شود. بنابراین حتما در برنامه ماهانه خود جایی برای گردش در طبیعت باز بگذارید. اگر بتوانید در طبیعت مدیتیشن انجام دهید، تاثیر بسیار زیادی بر روان شما خواهد داشت.
به دیگران محبت کنید
شفقت و عشق به خود و دیگران از مولفه‌های مهم هوش معنوی است. همیشه در تلاش باشید تا خودتان و انسان‌های دیگر را دوست بدارید و تا جایی که در توانتان باشد، برای کمک به دیگران تلاش کنید.
شکرگزار باشید
هرچه شخصیت شما شکرگزارتر باشد، نسبت به محیط اطراف حس محبت بیشتری را تجربه می‌کنید. دنیا را در صلح بیشتری می‌بینید و به آرامش بیشتری می‌رسید. شکرگزاری به شما کمک می‌کند ارتباط بهتری با خالق و نیروی برتر خود برقرار کنید و حتی روی ارتباط شما با اجزای بدنتان نیز تاثیر می‌گذارد. باز شدن چشم نعمت بین، درک شما را از حقیقت هستی بالاتر می‌برد.
پاسخ به سوال هوش معنوی چیست و چطور آنرا تقویت کنیم کار آسانی نیست. چرا که هوش معنوی را می‌توان از جنبه‌های مختلفی تعریف کرد و برای تقویت آن نیز راه‌های گوناگونی وجود دارد. نکته‌ای که باید در ذهن داشته باشید این است که هوش معنوی یک شبه تقویت نمی‌شود و فرآیند زمانبری دارد.
با این وجود ارزشش را دارد که روی تقویت SQ خود تمرکز کنید. هوش معنوی به شما کمک می‌کند باورهای غلط را کنار بگذارید و ترس و خشم و نگرانی را از خود دور کنید. یکی از راه‌های موثر برای تقویت این هوش، رسیدن به شخصیت شکرگزار است که در دوره جامع شکرگزاری استاد پگاه هنردوست، به طور کامل به شما آموزش داده می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این دوره و ثبت نام، وارد لینک زیر شوید.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.